"WILNO JAKO OGNISKO OŚWIATY W LATACH PRÓBY (1939-1945)". Wydawcy - Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Oddział Białostocki. Białystok 1994. Komitet Redakcyjny: Elżbieta Felisiak (przewodnicząca), Małgorzata Gawrychowska-Sowul, Elżbieta Konończuk, Halina Krukowska, Kazimierz Trzęsicki, Violetta Wejs-Milewska, Teresa Zaniewska. Wydanie drugie.
ROJECKI ANANIASZ. Ur. 1896 w Wilnie w rodzinie Karaimów polskich mających swe gniazdo rodzinne w Trokach. Zmarł 1978 r. w Krakowie. Podczas I wojny światowej powołany do armii rosyjskiej, co opóźniło jego studia. W 1929 r. uzyskał absolutorium na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym USB, a w 1938 r. ukończył pracę doktorską na uniwersytecie w Berlinie, ze względów politycznych nie bronioną (jej maszynopis spłonął w Powstaniu Warszawskim). Jako student pracował w stacji areologicznej kierowanej przez Katedrę Meteorologii USB, gdzie później był asystentem. W 1939 r. podjął pracę w Kierownictwie Wojskowej Służby Meteorologicznej w Warszawie. Wojnę spędził w Wilnie, gdzie najpierw pracował jako nauczyciel matematyki w IX Średniej Szkole z polskim językiem nauczania, potem w latach 1941-1944 był współorganizatorem i członkiem trójosobowego kierownictwa tzw. Uniwersyteckiego Ośrodka Zorganizowanego Tajnego Nauczania. Po tzw. Repatriacji w lipcu 1945 r. osiadł na stałe w Warszawie, gdzie pracował w Zakładzie Geofizyki PAN. W 1950 r. Minister Szkolnictwa Wyższego i Nauki mianował go - pomimo braku stopni akademickich - na stanowisko samodzielnego pracownika naukowego.
HLEBOWICZ JANINA Ur. 17.01.1908 r. w Wilnie (c. Edwarda), zm. 27 X 1981 w Poznaniu. Wychowanka Gimnazjum im. E. Orzeszkowej w Wilnie, po ukończeniu chemii na USB nauczycielka w Gimnazjum Kupieckim. W harcerstwie miała najwyższy stopień hm RP. W latach II wojny świat. Służba w AK i w tajnym harcerstwie, naucz. W IX szkole średn. Z polskim jęz. nauczania (1940/41), współkierowniczka (po areszt. H. Straszyńskiej) wraz z W. Dziewulskim i A. Rojeckim tzw. Uniwersyteckiego Ośrodka Zorganizowanego Tajnego Szkolnictwa Średniego ( 1 IX 1941 - 13 VII 1944) i naucz. Na tajnych kompletach będących jednocześnie zastępami harc. (współpraca z hm RP Józefem A. Grzesiakiem). Po "repatriacji" do Gdańska, naucz. Od 1 XII 1947 w Gimn. Przemysłowym w Luboniu, w latach 1950-1969 kier. Oddz. Chemicznego w Zakładzie Energetycznym Poznań-Miasto. Niezwykle ceniona przez współpracowników za solidność i twórczą odpowiedzialność, za szlachetną i ofiarną postawę. Przez wychowanki i wychowanków (zwana "Pchełką") kochana i wspominana jako niepospolita osoba będąca wzorem pogodnej afirmacji życia.
Oprac. Na podstawie dokumentów przekazanych red. przez p. Halinę Górską. Fot. 1943.
SUMOROK-STANIEWICZOWA EUGENIA. Ur. 4 V 1890 w Wilnie (c. Aleksandry i Restytuta Sumoroków), zm. 25 VII 1975 w Poznaniu, pochowana na Cmentarzu Sołackim. Po uzyskaniu świadectwa maturalnego w Wilnie (1907) studiowała w Krakowie filologię polską na UJ (1907-1911), a następnie literaturę słowiańską na paryskiej Sorbonie. Po powrocie do Wilna wykładała literaturę polską początkowo na tajnych kursach nauczycielskich, a później w niepodległej Polsce w gimn. Państwowych: męskim im. J. Lelewela i żeńskim im. E. Orzeszkowej, którego była dyrektorką (1931-1939). W 1921 r. wyszła za mąż za prof. Witolda Staniewicza - późniejszego ministra reform rolnych (1926 - 1930), a następnie rektora USB (1933-1937). W czasie okupacji w Wilnie prowadziła i współorganizowała tajne nauczanie. W marcu 1944 r. aresztowana przez władze radzieckie, uciekła z więzienia na Łukiszkach i w lipcu 1945 r. "repatriowała" się do Poznania, gdzie mąż otrzymał katedrę ekonomii rolnej na UAM. Podjęła pracę nauczycielki jęz. polskiego w szkołach średnich. W pamięci potomnych pozostała jako Osoba o wybitnej kulturze, życzliwa i ofiarna dla ludzi, szczególnie dla młodzieży. Oprac. Ewa Sławińska-Zakościelna.
DZIEWULSKA-ŁOSIOWA ANIELA. Ukończyła w 1934 r. wileńskie Gimnazjum SS Nazaretanek, a w 1939 r. astronomię na USB. Aresztowana w październiku 1944 r. za udział w AK, po rocznym śledztwie w więzieniach w Wilnie otrzymała wyrok 10 lat i przebywała najpierw w obozie Mes-ju, Komi ASSR, potem w obozie specjalnego reżimu w Irkuckim obwodzie, a po zakończeniu wyroku została zesłana na bezterminową zsyłkę do Krasnojarskiego Kraju. Powróciła do Polski w grudniu 1955 r. i pracowała jako samodzielny pracownik naukowy w dziedzinie geofizyki. Przez cały czas działała z niespożytą energią na rzecz ratowania i utrwalania świadectw doświadczonej przez nią historii.
SKORKO-BARAŃSKA MARTA. Ur. W Wilnie, gdzie uzyskała dyplom mgr filozofii w zakresie fizyki na USB oraz dyplom nauczycielski. Pracę pedagogiczną rozpoczęła w 1934 r. w Państwowym Gimnazjum im. Ks. A.J. Czartoryskiego w Wilnie i kontynuowała ją w okresach kolejnych okupacji w szkolnictwie tajnym aż do tzw. repatriacji w 1945 r. Równocześnie pracowała w AK. Po wojnie do 1947 r. uczyła w szkołach średnich w Białymstoku i Łodzi. W latach 1947-1969 wykładała w Politechnice Łódzkiej i przez kilka lat prowadziła wykłady zlecone na Wydziale Farmacji AM w Łodzi. W 1969 r. w związku ze złym stanem zdrowia przeszła na rentę. W swoim dorobku ma m.in. wydany przez PWN w 1971 r. (ośmiokrotnie wznawiany) podręcznik Fizyka przeznaczony dla zaocznych studentów politechnik oraz jest współautorką antologii poetyckiej Tobie Wilno (1 wyd. 1989, 2 wyd. rozszerzone 1992). Jest zawsze po stronie życia - uczestniczy w utrwalaniu pamięci Wilna i Ziemi Wileńskiej z myślą o przenoszeniu w przyszłość wartości, które przetrwały próbę czasu.
Nasz Czas
