O J. Mackiewiczu i jego twórczości

24. Na fali masowego aplauzu
Gdy vox populi zaczął domagać się na łamach Wiadomości nagrody Nobla dla Józefa Mackiewicza twórczością jego zainteresował się zmarły już, niestety, polonista-Anglik. Werdykt jego brzmiał zwięźle: „Pół drogi między Miłoszem a Sergiuszem Piaseckim". W tym ujęciu, przechodzącym do porządku nad przypuszczalnymi wzajemnymi opiniami o sobie porównywanych pisarzy, tkwi nieco prawdy. Uderzyło mnie przede wszystkim to, że cudzoziemiec dopatrzył się podobieństw u trzech autorów reprezentujących swą twórczością zbliżone terytorium i trapionych tymi samymi problemami politycznymi i narodowościowymi. Nie uszła też jego uwagi biegłość w opisach krajobrazów, a tym którzy by w pierwszym odruchu świętego oburzenia zakwestionowali tertium camparationis (Piaseckiego) radzę wrócić do zimowych pejzaży z „Kochanka Wielkiej Niedźwiedzicy". O ile jednak porywać się można na zestawienie np. tła narodowościowego u Miłosza i Mackiewicza, o tyle z Piaseckim łączą go i dzielą opisy okupacyjnych realiów i swoboda narracji pozbawionej u obu poważniejszych ambicji artystycznych, wysuwających się natomiast na plan pierwszy u Miłosza.

Czytaj więcej: Maria Danilewicz Zielińska. Szkice o literaturze emigracyjnej.

„Mnie się tak zdaje, że jest trochę przesady w tak zwanych „cierpieniach narodów”. Osobiście mam takie wrażenie, że cierpią zawsze tylko ludzie”. Józef Mackiewicz Sprawa pułkownika Miasojedowa.

O tekście Piotra Skwiecińskiego na temat Mackiewicza i mojej bibliotece

Mam złą wiadomość dla osób znających i ceniących sobie dorobek twórczy Józefa Mackiewicza. Będziecie Państwo musieli gruntownie zmodyfikować swoje zdanie o wartości tej spuścizny. Wszystko za sprawą red. Piotra Skwiecińskiego, aktualnie korespondenta Rzeczpospolitej w Moskwie, który ustalił, że „antykomunizm zawiódł Mackiewicza na manowce intelektualne”.

Czytaj więcej: "Żyj i daj żyć", czyli z myślą Józefa Mackiewicza podróż przez historię

Dzisiejszym mieszkańcom Wilna, nawet tym z przedwojenną metryką, nazwa Kolonia Bankowa lub Kolonia Montwiłłowska niewiele albo już nic nie mówi. Odchodzą w zapomnienie ludzie, a wraz z nimi dawne nazwy. Odchodzi w niepamięć stare Wilno.
Kolonią Bankową nazywano kwartał kilku ulic, a właściwie uliczek, wileńskiej dzielnicy Rossa, przy których pod koniec XIX stulecia Józef Montwiłł, właściciel i dyrektor Banku Ziemskiego, a zarazem nieprzeciętny filantrop i społecznik, zbudował pod koniec XIX stulecia domy dla pracowników banku.

Czytaj więcej: Podróż do krainy dzieciństwa Józefa Mackiewicza

Józef Mackiewicz stał się dziś w Polsce patronem wielu środowisk skrajnie prawicowych (o dziwo), antykomunistycznych (słusznie) i antyrosyjskich (absurdalnie). Zmarły pisarz bronić się przed takimi uzurpacjami nie może, tym bardziej więc warto przyjrzeć jego rzeczywistym poglądom i postawom.

Czytaj więcej: Józef Mackiewicz – patriota Białej Rosji

1. Założenie
Do normalnej praktyki propagandy stosowanej przez władze niemieckie należało zakładanie w okupowanych przez nie krajach gazet w miejscowych językach. Regułę tę zastosowano także w Wilnie i już w pierwszych tygodniach okupacji władze te rozpoczęły starania o założenie polskiej gazety. Ich przewodnikiem w tej akcji w nie znanym im mieście był Jurgis Matulaitis vel Jerzy Matulewicz1, rotmistrz l-go pułku litewskich huzarów, a ongiś polski oficer w 15 płk. Ułanów Poznańskich, cioteczny brat Stanisława-Cata i Józefa Mackiewiczów.

Gazeta ta była od początku pomyślana jako organ niemieckiego urzędu propagandy. Istniała więc znaczna różnica pomiędzy jej genezą a gazet polskich wychodzących w Wilnie za władzy litewskiej (Kurier Wileński i Gazeta Codzienna), które nie były organami władz litewskich, lecz ukazywały się na podstawie indywidualnych licencji, udzielonych ich inicjatorom (odpowiednio prof. Witoldowi Staniewiczowi i Józefowi Mackiewiczowi). Wielu pisarzy, szczególnie działających z mandatu AK, nie chce tej istotnej różnicy zauważyć.

Czytaj więcej: Wileński Goniec Codzienny*